Większość konferencyjnych prezentacji wygłaszana jest przez zaproszonych wykładowców i być może dzięki temu w opinii wielu zagranicznych uczestników krakowskie spotkania są tak na świecie cenione. W tym roku jednak organizatorzy wprowadzili modyfikację: konferencja składała się z pięciu całodniowych sesji, z których każda poświęcona była innym zagadnieniom związanym z fizyką relatywistycznych dżetów w aktywnych jądrach galaktyk.
Pierwszy dzień poświęcony był procesowi Blandforda-Znajka, który opisuje sposób ekstrakcji energii z rotującej czarnej dziury otoczonej przez namagnetyzowany dysk akrecyjny. Sesję zainicjował wykład współtwórcy teorii prof. Rogera Blandforda, który podsumował to, co wydarzyło się w fizyce relatywistycznych dżetów w okresie pomiędzy pierwszą a tegoroczną krakowską konferencją. Konkurencyjnym procesem odzyskiwania energii z czarnej dziury jest proces Penrose'a. W trakcie sesji próbowano odpowiedzieć na pytanie w jakich warunkach te dwa procesy można uznać za jednakowe. Tego dnia zaprezentowano także wyniki radiowych obserwacji interferometrycznych wykonanych w ramach projektu RadioAstron Space-VLBI. Obserwacje te mają zdolność rozdzielczą umożliwiającą badanie w odległych galaktykach procesów fizycznych zachodzących w odległościach mniejszych niż 0.03 roku świetlnego od centralnej czarnej dziury.
Tematem przewodnim dyskusji drugiego dnia spotkania była struktura magnetyczna dżetów. Na podstawie obserwacji takich relatywistycznych strug pokazano w jakich obszarach cząstki promieniowania kosmicznego są przyspieszane, a gdzie następuje hamowanie dżetu. Zaprezentowano badania geometrii dżetów i pokazano w jaki sposób jest ona połączona z procesami przyspieszania/hamowania cząstek. Przedstawione zostały wyniki najnowszych symulacji relatywistycznych dżetów. Podczas sesji podkreślano wagę obserwacji polarymetrycznych pozagalaktycznych dżetów w określeniu pochodzenia ich pola magnetycznego.
W kolejnym dniu dyskutowano o roli fal uderzeniowych, rekoneksji pola magnetycznego i turbulencji plazmy w procesach przyspieszania cząstek w dżetach. Podsumowano aktualną wiedzę o procesach akceleracji cząstek w relatywistycznych falach uderzeniowych. W trakcie sesji przedstawiono też najnowsze, w dużej mierze konsystentne i całościowe, podejście do modelowania zjawiska rekoneksji w relatywistycznych dżetach. Sugerowano też, że procesy takie w aktywnych galaktykach mogą być źródłem neutrin rejestrowanych w projekcie IceCube
Przedostatnia sesja poświęcona była badaniom „blazarów”, w których dżet skierowany jest pod małym kątem do obserwatora. Rozpoczęła się od zaprezentowania w jaki sposób można wykorzystać obserwacje radiowe – wykonane w długim przedziale czasu i na wielu częstotliwościach – do wyznaczenia głównych parametrów dżetów. Dalszą część sesji poświęcono m.in. badaniom korelacji pomiędzy obserwacjami zmienności w dżetach widzianych w wielu długościach fal elektromagnetycznych, w promieniowaniu gamma, rentgenowskim, optycznym oraz radiowym. Prezentowane były wyniki najnowszych obserwacji z takich projektów jak VLBA, VLBI, MOJAVE, OVRO, F-GAMMA, RadioPol, POLAMI w zakresie radiowym, WEBT, RoboPol w świetle optycznym, Suzaku, MAXI, NuSTAR w zakresie rentgenowskim, oraz Fermi, MAGIC i HESS w zakresie gamma. Poinformowano także o rejestracji wyjątkowo silnego pojaśnienia kwazara PKS 1441+25 i detekcji wysokiego stopnia polaryzacji tego źródła, zmierzoną już w trakcie trwania konferencji.
Ostatniego dnia spotkania dyskutowane były teoretyczne modele emisji dżetów. Porównywane były modele rozpatrujące różny skład dżetów, dżety protonowe lub elektronowe. Jak pokazano, często dają one porównywalnie dobre dopasowanie do danych obserwacyjnych i rozróżnienie ich może być możliwe m.in. dzięki obserwacjom polarymetrycznym. Wśród zadań na kolejne lata w astrofizyce relatywistycznych dżetów wymienione zostały m.in. detekcja i badania dżetów skierowanych przeciwnie do obserwatora, podsumowanie statystyki źródeł radiowych w galaktykach spiralnych, statystyki źródeł o morfologii hybrydowej oraz o powtarzającej się aktywności.
W oparciu o zaprezentowane na konferencji najnowsze osiągnięcia w obserwacjach, symulacjach oraz modelowaniu relatywistycznych dżetów można stwierdzić, że w ostatnich latach nastąpił znaczący postęp w rozumieniu fizyki tych obiektów. Jednak postawiono także wiele nowych pytań. Dyskusje prowadzone podczas sesji, jak i w trakcie sesji plakatowych, stały się okazją do nakreślenia kierunków w jakich powinny iść badania relatywistycznych dżetów w kolejnej dekadzie.
Materiały z konferencji: http://www.oa.uj.edu.pl/jets2015/Program.html.
© PAP - Nauka w Polsce, XXXX
Źródło: www.naukawpolsce.pap.pl